ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 180 (مهر 1399)

مخزن گازی F3 در حومه ی کشور هلند در دریای شمال قرار دارد. این مخزن از لایه های متوالی ماسه سنگ و شیل تشکیل شده است که توسط یک دودکش گازی، هیدروکربن از لایه های زیرین به کانال های ماسه سنگی که در بین لایه های شیلی قرار دارند، راه یافته است. این تحقیق از نشانگر تجزیه طیفی تبدیل فوریه زمان کوتاه، همدوسی و شیب برای تفسیر ناپیوستگی های مخزن ماسه سنگی استفاده نموده است و نشانگر تجزیه طیفی تبدیل موجک پیوسته و انرژی را برای شناسایی آنومالی های گازدار به کار گرفته است. الگوریتم تبدیل فوریه زمان کوتاه به خوبی خصوصیات دودکش گازی اعم از لبه های کانال و قسمت های عمیق آن را در سه بسامد 26، 42 و 62 هرتز آشکارسازی نمود. نشانگر لرزه ای همدوسی که یک نشانگر رد لرزه مختلط و هندسی است، معیاری برای سنجش تغییرات جانبی در پاسخ های لرزه ای است که علت آن می تواند ساختار زمین شناسی، چینه شناسی، تخلخل و وجود هیدروکربن باشد. نتایج حاصل از مطالعه ی نشانگر همدوسی وجود یک شکستگی را در مخزن F3 تایید می کند. همچنین در مطالعه ی شکستگی ها با استفاده از نشانگر شیب، نتایج پردازش ها نشان می دهد که این شکستگی ها و ناپیوستگی ها زمانی که عمود بر جهت شیب باشند می توانند روند شکستگی ها و ناپیوستگی ها در منطقه، که احتمال تجمع هیدروکربن می باشد را در  زاویه 90 تا 120 درجه به بهترین نحو مشخص کند. در روش تبدیل موجک پیوسته چهار مقطع در بسامد های 30، 40، 50 و 60 هرتز مطالعه گردید که سایه های بسامد کم در آن ها به عنوان آنومالی های حضور هیدروکربن در مخزن مشاهده گردید. همچنین آنومالی لکه ی روشن نیز در منطقه با استفاده از نشانگر انرژی مشاهده گردید که حضور هیدروکربن را در بالای دودکش گازی نشان می دهد.

امروزه با گسترش اکتشافات نفت در آب های عمیق، سهم تولید نفت و گاز از سکوهای فراساحلی به تدریج در حال افزایش است. رساندن نفت و گاز تولیدی از بستر دریا به سطح سکو، چالشی جدید را برای صنعت نفت و گاز ایجاد کرده است. این انتقال از طریق سیستم لوله بالابرنده انجام می شود و از آنجایی که جریان خروجی از چاه ها عمدتا دو یا سه فازی است در طول مسیر خط لوله ی افقی و مخصوصا در بالابرنده با تغییر الگوی جریان مشکلاتی عملیاتی به وجود می آید که مهمترین آنها پدیده ی لختگی شدید است. لختگی شدید باعث صدمات جبران ناپذیری به تجهیزات می شود. سکوهای نفتی برای مدیریت جریان پایدار طراحی شده اند، در صورتی که پدیده ی لختگی شدید می تواند جریانی به شدت ناپایدار ایجاد کند. امروزه روش های متعددی برای کنترل لختگی در سیستم لوله بالابرنده پیشنهاد شده است و تحقیقات گسترده ای در این رابطه انجام شده است. مطالعات انجام شده به سه دسته مطالعات مدل سازی، شبیه سازی و آزمایشگاهی تقسیم می شوند که معمولا دو مورد از این موارد با یکدیگر کوپل می شوند تا نتایج قابل اعتمادی به دست آید. در این مطالعه، با استفاده از نرم افزار تجاری الگا1، مدلی برای بررسی پدیده ی لختگی شدید ساخته شده و تاثیر پارامترهای مختلف مانند قطر بالابرنده، چگالی نفت و تزریق گاز، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان می دهند که گاز سبک تر تزریقی نقش موثرتری برای کم کردن فشار در پایه ی بالابرنده و کاهش میزان و مدت زمان تشکیل لخته در پایه ی بالابرنده برای نمونه نفت با درجه ی API پایین تر دارد.

تحقیق پیش رو شبیه سازی و مدل سازی ریاضی فرآیند تزریق نانو سیال به منظور ازدیاد برداشت از مخازن نفتی را بررسی می کند. در این تحقیق سعی بر  توسعه مدل ریاضی  جهت بررسی جذب نانوذره سیلیس و درک اثر آن بر روی برخی خواص مخزنی و پارامترهای تولیدی است. نتایج آزمایشگاهی مورداستفاده در این تحقیق مربوط به آزمایش فرآیند سیلابزنی نانو سیال بر روی نمونه سنگ کربناته یکی از مخازن نفتی ایران بوده است. روش مورداستفاده جهت مدل سازی عددی فرآیند سیلابزنی مغزه فشار ضمنی- اشباع صریح بوده و همچنین جهت حل معادله انتقال نانو ذرات در محیط متخلخل از روش ضمنی استفاده شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که میزان  برداشت نفت در حدود 8 الی 10 درصد نسبت به سیلابزنی آب بدون حضور نانو ذرات. بهبود یافته است. درنهایت چندین آنالیز حساسیت  تاثیر پارامترهای مختلف مانند غلظت تزریق نانو سیال و سناریوهای مختلف تزریق انجام گرفته است.

تزریق آب در مخازن نفتی با هدف حفظ فشار یا افزایش ضریب بازیافت مخزن یکی از روش های متداول در صنعت نفت می باشد. آب تزریقی در مخازن معمولا آب دریا بوده که حاوی مقادیر بالای سولفات و کربنات است، حال آنکه آب سازندی مخازن عمدتا حاوی مقادیر بالای یون هایی مانند کلسیم، باریم یا استرانسیم می باشد. آب هایی که اختلاط آن ها باهم منجر به تشکیل رسوبات معدنی می شوند، آب های ناسازگار نامیده می شوند. تشکیل رسوب سولفات کلسیم از جمله رسوب های رایج در مخازن هیدروکربوری براثر اختلاط آب های ناسازگار می باشد. تشکیل رسوب های معدنی ناشی از اختلاط آب های ناسازگار، منجر به کاهش تراوایی در اطراف چاه های تولیدی و تزریقی و در حفرات محیط متخلخل شده و حتی موجب انسداد و تجمع بیش ازحد رسوب در تاسیسات سطح الارضی می گردد.در این مقاله، مقدار رسوب سولفات کلسیم حاصل از امتزاج آب های ناسازگار تزریقی و سازندی در شرایط استاتیکی به صورت آزمایشگاهی بررسی شده است. در انجام آزمایشات استاتیک مقادیر رسوب حاصل از امتزاج آب های ناسازگار در دو حالت سکون و همزدن آب های اختلاط یافته برحسب زمان جهت بررسی اثر هم زدن روی مقدار رسوب ته نشین شده اندازه گیری شدند و برخی از آزمایشات تکمیلی ازجمله عکس برداری با میکروسکوپ روی رسوبات حاصل نیز صورت پذیرفته است.

در این مطالعه با شبیه سازی عملیات تزریق نانوسیال آب سیلیکا به یک مخزن نفت سنگین عملکرد تولید مخزن مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به تاثیر نانوسیلیکا بر روی ترشوندگی سنگ مخزن، داده های تراوایی نسبی نانوسیال در غلظت های مختلف از نمودارهای تجربی استخراج شد. آنالیز حساسیت برروی پارامترهای مهم سنگ مخزن (تخلخل و تراوایی) و دبی تولیدی انجام شده و محاسبات اقتصادی عملیات تزریق نانوسیلیکا نیز انجام گرفت. نتایج نشان داد که نانوسیلیکا به طور چشمگیری باعث افزایش تولید و ضریب بازیافت نهایی خواهد شد. محاسبات اقتصادی نشان داد که هرچند افزایش غلظت نانوسیلیکا منجر به افزایش تولید خواهد شد ولی با توجه به هزینه های تهیه نانوذرات سیلیکا افزایش سود نهایی بدست نخواهد آمد و باید عملیات تزریق در غلظت بهینه انجام شود. نتایج آنالیز حساسیت نشان داد که تغییرات تخلخل، تراوایی و دبی تولیدی بر روی زمان رسیدن به ضریب بازیافت نهایی وسود عملیات به شدت تاثیرگذارندو افزایش هریک از این فاکتورها باعث افزایش سود نهایی عملیات خواهد شد.

توسعه ی نگرش مدیریت مبتنی بر مولفه های ریسک در صنایع نفت و پتروشیمی بستر لازم جهت ارتقا و تدوین استراتژی های نوین بازرسی و نگهداشت تجهیزات را فراهم آورده است. هدف از این مطالعه، پیاده سازی و کاربرد روش بازرسی بر مبنای ریسک (RBI) در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است. در این روش، ریسک بر اساس دو عامل مستقل تحت عنوان احتمال وقوع ازکارافتادگی (POF) و پیامد وقوع ازکارافتادگی (COF) تعیین می شود. در این مطالعه ی مروری کاربردی بدون محدودیت زمانی پژوهش های انجام شده در این زمینه جستجو و یافته های آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بررسی نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد که به کارگیری این روش در صنایع فرآیندی، مزایای زیادی دارد و منجر به ایجاد یک سیستم یکپارچه به منظور مدیریت دارایی ها و ریسک های ناشی از مکانیزم های خرابی می شود. نتایج نشان دادکه با پیاده سازی و اجرای این روش در صنایع ذکر شده، می توان با توجه به شرایط فرآیندی شکست ها و مکانیزم های خرابی تجهیزات و فرآیند را شناسایی و پس از ارایه ی برنامه های بازرسی با فواصل مشخص، در نهایت اقدامات کنترلی را به منظور  پیشگیری از بروز حوادث فاجعه بار تدوین کرد.

کشورهای حاشیه ی خلیج فارس به ترتیب سهمی برابر با 8/47، 3/32 و 1/31درصد از ذخایر، تولید و صادرات نفت جهان را دارا هستند که حاکی از اهمیت آن برای بازار بین المللی نفت و گاز است. طی سالیان اخیر با وجود ناآرامی در این منطقه از قبیل ناآرامی در بحرین، درگیری های عراق، جنگ یمن و عربستان، تحریم نفت ایران و حتی حملات یمن به بزرگ ترین مرکز فرآوری نفت خام در عربستان، بازار نفت واکنشی معنادار به این حوادث نشان نداده است. در این مقاله نشان داده می شود در مرور زمان حساسیت بازار نفت به حوادث مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی در این بازار کاهش یافته و با وجود کاهش تولید و صادرات نفت خام در ادوار اخیر عملا قیمت، کاهش را نیز تجربه کرده است. مهم ترین دلیل این مهم، مازاد عرضه ی نفت و انتظار تداوم آن طی سال های آتی است. این مسئله نشان می دهد نفت خام در حال تغییر از یک محصول راهبردی به یک کالای صرفا اقتصادی است.

امروزه نفت از مهم ترین منابع انرژی اقتصادی شناخته می شود و کشور ایران به عنوان یکی از دارندگان بزرگ نفت و گاز در جهان است. نفت در اقتصاد کشور ایران جایگاه ویژه ای دارد و بخش اعظم بودجه کشور از فروش نفت تامین می شود. اکتشاف و بهره برداری از میادین نفتی در کشورهای نفت خیز از اهمیت بالایی برخوردار است و این کشورها پیوسته در حال رقابت با یکدیگر به منظور جذب سرمایه خارجی هستند. یکی از موارد مهم در قراردادهای نفتی مسئله تولید صیانتی است. در واقع بهره برداری از مخازن نفتی زمانی بهینه است که اهداف و سیاست های نفتی آن کشور محقق شود. سوال اصلی این مقاله آن است آیا در قرارداد مشارکت در تولید به مسئله تولید صیانتی توجه شده است و تولید صیانتی در این قراردادها محقق می شود و در پایان راهکارهایی هم ارایه شده است.